Surveillance van enterale, vector-overdraagbare en zoönotische infecties. Jaarrapportage 2023

Abstract

Infecties aan maag en darmen, zogeheten enterale infecties, worden veroorzaakt door verschillende bacteriën, parasieten of virussen. Meestal krijgen mensen daarvan maag-darmklachten, zoals overgeven, buikpijn en/of (bloederige) diarree. In sommige gevallen kunnen de klachten ernstig zijn, zoals hepatitis, bloedvergiftiging of hersenvliesontsteking. Mensen raken meestal besmet via voedsel of water dat in contact is gekomen met ontlasting van mensen of dieren. Als de ziekteverwekker via dieren wordt overgedragen, spreken we van zoönosen. Goede hygiëne in toiletten en keukens en bij de bereiding van vlees is heel belangrijk om een besmetting te voorkomen. In 2022 was het aantal mensen met maag-darminfecties veel lager door de coronapandemie, in 2023 was dat effect bijna niet meer te zien. Het aantal infecties was vergelijkbaar met de jaren voor de pandemie. Wel viel in 2023 het hoge aantal infecties op met Shigella, Shiga toxine-producerende E. coli (STEC), norovirus en Cryptosporidium. De stijging van shigellose is vooral te zien onder mannen die seks hebben met mannen (MSM). Voor de andere ziekteverwekkers is geen duidelijke oorzaak bekend. In 2023 is bij verschillende uitbraken onderzocht welke bron de oorzaak was: een uitbraak door de Campylobacter-bacterie, vier uitbraken door de Salmonella-bacterie en één door de STEC-bacterie. Alleen van twee salmonellose-uitbraken is de bron gevonden. Dat waren eieren van leghenbedrijven die besmet waren via besmet voer; en droge worst die niet genoeg was gerijpt. Ook geleedpotigen, zoals muggen en teken, kunnen bacteriën, parasieten en virussen bij zich dragen waar mensen ziek van worden. Hersen(vlies)infecties door het tekenencefalitisvirus zijn in 2023 in drie nieuwe gebieden in Nederland vastgesteld. Tot slot liepen dat jaar een recordaantal reizigers een dengue (knokkelkoorts) infectie op. Deze toename is in de hele wereld te zien. Het RIVM houdt bij hoe vaak dit soort infecties in Nederland voorkomen en brengt uitbraken in kaart. Bij een uitbraak zijn twee of meer mensen besmet door dezelfde bron. Het RIVM probeert dan de bron op te sporen. Bij enterale en voedselgerelateerde infecties werkt het RIVM samen met partners als de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en Wageningen Food Safety Research (WFSR).

Gastrointestinal, or enteric, infections are caused by various bacterial, parasitic and viral pathogens. Infected people usually experience gastrointestinal complaints, such as vomiting, abdominal pain and/or diarrhoea (which may be bloody). In some cases, serious complaints may develop, such as hepatitis, blood poisoning or meningitis. People usually become infected through food or water that has come into contact with human or animal faeces. When transmitted via animals, we speak of zoonoses. Good hygiene in toilets and kitchens and when preparing meat is very important to prevent infection. In 2022, the number of people with gastrointestinal infections was much lower due to the coronavirus pandemic, in 2023, this effect was almost no longer visible. The number of infections was comparable to the years before the pandemic. However, a notable factor in 2023 was the high number of infections with Shigella, Shiga toxin-producing E. coli (STEC), the norovirus, Cryptosporidium and leptospirosis. The increase in shigellosis was mainly seen among men who have sex with men (MSM). No clear cause is known for the other pathogens. In 2023, an active outbreak investigation was conducted into an outbreak of campylobacteriosis, four salmonellosis outbreaks and a STEC outbreak. The source of only two salmonellosis outbreaks was found. These were eggs from laying hen farms that had been contaminated via contaminated feed; and dry sausage that had insufficiently matured. Arthropods, such as mosquitoes and ticks, can also carry bacteria, parasites and viruses that make people ill. Tickborne encephalitis infections were diagnosed in three new areas in the Netherlands in 2023. Finally, there were a record number of travellers with a dengue infection in 2023. This increase was seen all over the world. RIVM keeps track of how often these types of infections occur in the Netherlands and maps outbreaks. An outbreak is when two or more people are infected by the same source. RIVM then tries to trace the source. RIVM works with partners such as the Netherlands Food and Consumer Product Safety Authority (NVWA) and Wageningen Food Safety Research (WFSR) in case of enteric and food-related infections.